De Grote Cavia: algemene en bijzondere informatie over cavia's.






































Problemen die mogelijk op kunnen treden tijdens of een gevolg zijn van de bevalling.

Voortijdig verlies van vruchtwater
Dystocia (weeënzwakte)
Vroeggeboorte
Te vroeggeboren jongen
Stuitligging van het jong
Vastzitten van het jong
Slechte ademhaling
Doodgeboren jong(en) en levende jongen in één nest
Alle jongen worden doodgeboren
Te grote jongen
Verminking van de jongen
Keizersnede
Bloedingen
Baarmoederontsteking
Vaginale verzakking
Baarmoederverzakking
Uitpersen van organen
Beschadigen van organen
Diarree


Voortijdig verlies van vruchtwater

Dit komt zelden voor, maar als het voorkomt, is het een noodgeval. Het voortijdig verliezen van het vruchtwater betekent namelijk dat de jongen zullen sterven als de bevalling niet direct wordt ingezet.
Het leven van de zeug loopt ook gevaar omdat de dode jongen tot een bloedvergiftiging zullen leiden.
Indien een zeug voortijdig haar vruchtwater verliest, ziet ze er opeens uit alsof ze helemaal niet zwanger is. Mocht dit gebeuren en mocht je geen leven meer voelen, is het zaak zo snel mogelijk de dierenarts in te schakelen. Deze kan dan weeënopwekkers geven zodat de jongen alsnog uitgedreven worden, of mogelijk moet een keizersnee worden toegepast.

top



Dystocia (weeënzwakte)

Dystocia houdt in dat de weeën te zwak zijn om de jongen uit te drijven. Hierdoor komt de bevalling in een impasse: de jongen willen er wel uit, maar er zijn niet genoeg weeën waardoor de moeder kan persen.
Dit is een levensbedreigende situatie voor zowel de jongen als de moeder, want als er niets gebeurt, zullen de jongen sterven en daarna zal de moeder aan bloedvergiftiging overlijden door de giftige stoffen die de lijkjes uitscheiden.
De bevalling begint als de zeug weeën krijgt, maar de eigenlijke uitdrijvingsfase kan een paar uur later plaatsvinden; ze kan een paar uur van te voren al weeën hebben die dan echter nog geen persweeën zijn.
De uitdrijvingsfase waarin ze wel persweeën heeft, duurt tussen de 10 en 30 minuten. Indien de zeug persweeën heeft die langer dan 20 minuten duren zonder dat er iets gebeurt, dien je de dierenarts te waarschuwen. Je dient hem ook te waarschuwen als de zeug periodes waarin ze perst, afwisselt met periodes waarin ze rust. Normaalgesproken is dit de fase die aan de uitdrijvingsfase vooraf gaat, maar als deze langer dan 30-45 minuten duurt, verloopt de bevalling niet optimaal.
De dierenarts kan een weeënopwekkend middel toedienen. Indien ook dat niet helpt, is een keizersnede het laatste redmiddel. Zie voor meer informatie bij
Keizersnede.

top


Vroeggeboorte

Een vroeggeboorte kan optreden door:
- meer/jongen;
- vleesbomen in de baarmoeder/afwijkende vorm van de baarmoeder;
- afwijkingen van de jongen;
- complicatie zoals zwangerschapsvergiftiging;
- slecht functionerende placenta.

top



Te vroeggeboren jongen

Deze hebben
organen en longen die nog niet volledig rijp zijn. Ze hebben dan ook vaak moeilijkheden met de ademhaling. Ook hebben ze vaak niet zelf de kracht om te drinken. Hij heeft verder moeite zijn eigen temperatuur te regelen. Is erg vatbaar voor infecties.

top



Stuitligging van het jong

Een stuitligging is een zodanige ligging van de baby dat de stuit het eerst naar buiten komt. De stuit is het stuitbeen of het staartbeen en dat is het onderste deel van de wervelkolom. Deze ligging zal bij een cavia niet vaak voorkomen: veel vaker komt het voor dat de achterpoten eerst komen. We noemen echter een andere ligging dan normaal bij cavia's een stuitligging.
Normaalgesproken liggen de jongen met hun hoofdje naar voren toe. Het hoofdje wordt dan ook als eerste geboren. Bij een stuitligging komen echter de achterpoten het eerste. Dit kan op diverse manieren problemen opleveren. Het is namelijk zo dat de zeug, zodra ze er bij kan, het jong dat op het punt staat geboren te worden, vast zal pakken. Ze doet dit met haar snijtanden en ze grijpt daarmee achter de snijtanden van het jong. Dat heeft twee voordelen:
- Als ze het jong vastheeft, kan ze het er uit trekken wat de bevalling vergemakkelijkt voor zowel haar omdat ze dan minder hoeft te persen, als voor het jong omdat het dan korter onderwerg is.
- Als ze het jong achter de snijtanden beetpakt met haar eigen snijtanden, snijdt ze met haar tanden het vlies door dat om het jong zit. Op die manier kan het jong ademen.
Bij een stuitligging zijn deze voordelen er niet. De zeug kan alleen de achterpoten vastpakken en zal dat ook doen als het moeizaam gaat. Het gevolg hiervan is dat ze wonden veroorzaakt op het jong. Dit doet ze uiteraard niet expres, maar het kan wel nare gevolgen hebben.
Als het jong er niet uit wil en de zeug kan of wil niet trekken, kan je helpen door het jong vast te pakken en mee te trekken bij een wee. Ga niet trekken als er geen wee is, want dit doet de zeug pijn en helpt bovendien toch niet. Alleen trekken als er een wee is! En trek dan voorzichtig, want je wilt de zeug geen overbodige pijn bezorgen. Je kan het jong met een papieren zakdoekje pakken; dan heb je houvast en het is hygienischer dan met je vingers. Als dit echter niet werkt, dien je de dierenarts te waarschuwen en dit dien je uiteraard ook te doen als je niet weet hoe je moet helpen.

top



Vastzitten van het jong

Een jong kan vastzitten in het geboortekanaal als het te groot is of als het in stuitligging ligt. Als het jong er al uitsteekt, kan je proberen de moeder te helpen door met een nagel achter de tanden van het jong te grijpen en het te trachten er uit te krijgen. Als de moeder nog weeën heeft, kan je zachtjes en rustig meetrekken als ze een wee heeft. Je dient in ieder geval een glijmiddel te gebruiken, zoals vaseline of een glijmiddel voor mensen.
Ga niet hard trekken en rukken en forceer niets; daar doe je geen goed mee. Als het jong echt vastzit, dien je naar de dierenarts te gaan. Hij kan nog proberen om een glijmiddel in de vagina boven het jong aan te brengen. Als dat ook niet lukt, moet er overgegaan worden tot een keizersnede.

top



Slechte ademhaling

Een rochelende, piepende of anderzins slechte ademhaling kan door vocht in de longen komen.
Je kan het water uit de longen slaan door het jong tussen beide handen te leggen met de kop op de plaats van je vingers. Je dient het jong goed vast te houden en wel zó dat het niet uit de handen kan vallen. Dan ga je staan, hef je handen boven je hoofd en zwaait ze omlaag, tussen je benen door. Doe dit een paar keer. Door de kracht van het gezwaai, zal het water de longen uit geperst worden.

top



Eén of een paar doodgeboren jong(en)

Het kan altijd gebeuren dat een jong wordt doodgeboren. Er is onderzoek gedaan in Amerika waaruit bleek dat bij de cavia's die bij mensen woonden 10% van alle jongen doodgeboren worden. Normaal is dat niet, maar men weet niet waar het aan ligt.


Oorzaken

Dat een jong dood wordt geboren, kan heel veel oorzaken hebben. De meest voorkomende zijn erfelijke afwijkingen waardoor het jong niet levensvatbaar is en problemen tijdens de bevalling waardoor het jong zuurstoftekort kreeg. Jongen kunnen in de baarmoeder sterven, tijdens de bevalling of direct daarna. Omdat de jongen achter elkaar in de baarmoederhoorns zitten, heeft degene die helemaal achteraan ligt, de meeste kans om te laat geboren te worden en aldus zuurstofgebrek op te lopen. Het jong dat vooraan ligt kan de boel blokkeren, omdat het bijvoorbeeld te groot is of in een stuitligging ligt.


Reactie moedercavia

De moeder zal dode jongen vaak apart leggen of in een hoekje leggen. Ze kan nog proberen het jong aan te stoten en te duwen om het zo overeind te krijgen, maar als dat niet lukt zal ze het laten liggen. Dode jongen dien je uiteraard uit het hok te halen en je kan dit direct na de bevalling doen.


Reanimatie

Soms lukt het om een jong alsnog te laten ademen. Vaak is de bewusteloosheid of het dood geboren worden van een jong te wijten aan het feit dat er nog vruchwater in de longen zit. Als dit er uit is, heeft het jong nog een kans te overleven.
Je kan het water uit de longen slaan door het jong tussen beide handen te leggen met de kop op de plaats van je vingers. Je dient het jong goed vast te houden en wel zó dat het niet uit de handen kan vallen. Dan ga je staan, heft je handen boven je hoofd en zwaait ze omlaag, tussen je benen door. Doe dit een paar keer. Door de kracht van het gezwaai, zal het water de longen uitgeperst worden.
Een andere manier om het water uit de longen te krijgen is door het jong in een doek te leggen en de doek rond te slingeren door de lucht. Door de centrifugale kracht zal het vocht uit de longen worden geperst en dat geeft het jong de mogelijkheid te ademen.
Je kan het jong ook met een doek wrijven in een poging het zo te laten reageren als er geen water in de longen zit.
Een andere manier om te pogen het jong te laten reageren is door het op iets warms te leggen, zoals een warme kruik of een elektrische deken en de achterpootjes heen en weer te bewegen in een beweging die op fietsen lijkt. De bedoeling hiervan is om de longwerking te stimuleren.

Overigens dien je er rekening mee te houden dat deze methoden vaak niet werken. Dat ligt dan niet aan jou, maar aan het feit dat het voor het jong al te laat is en niemand, dus ook jij niet, er nog iets aan had kunnen veranderen. Het is niet goed - en zeker niet juist! - als jij je schuldig voelt. Aan sommige dingen kan je gewoon niets veranderen.


Zwakke jongen

Houdt er ook rekening mee dat als je een jong wel hebt kunnen redden, het later (binnen de eerste maand) vaak alsnog sterft. Dat komt omdat het zwakker is en een achterstand heeft terwijl hij nog moet beginnen.
Als jongen dood worden geboren, kan dit traumatisch voor de moeder zijn als daardoor de bevalling heel moeilijk ging. Als ze onzeker is, kan dit ook van invloed zijn op haar geestestoestand.

top



Alle jongen worden doodgeboren

Het kan altijd gebeuren dat alle jongen worden doodgeboren. Dat kan komen omdat er te veel jongen zijn voor de moeder; in dat geval is er te weinig ruimte voor hen en worden ze gedwongen te vroeg de baarmoeder te moeten verlaten. En jongen die nog niet volledig volgroeid zijn, hebben altijd een achterstand en kunnen de geboorte vaak niet overleven.
Het kan ook zijn dat het eerste jong dat geboren moet worden, heel erg groot is en dat het de doorgang voor de andere jongen belemmert. Omdat de bevalling dan te lang duurt, zijn de andere jongen al gestorven tegen de tijd dat het grote jong eindelijk geboren is.
Het hangt van het zeugje af hoe ze hier op reageert. Het kan een traumatische ervaring voor haar zijn, het kan zijn dat ze gaat zitten treuren en verdrietig is, het kan zijn dat ze juist actief op zoek gaat naar haar jongen en erg zenuwachtig en onrustig wordt, maar het kan ook ook zijn dat het haar weinig doet en ze er weinig door van slag is. Afhankelijk van hoe ze zich gedraagt, dien je aktie te ondernemen. Haar bij andere cavia's zetten voor afleiding en troost is een goed idee als ze dat zelf graag wil. Als ze lichamelijk geleden heeft onder de bevalling, dient ze een lange periode rust te krijgen voor je kan overwegen of ze nogmaals zwanger kan worden. Als je een andere zeug met jongen hebt, kan je haar daarbij zetten: ze zal zich waarschijnlijk als een goede peettante gedragen en de jongen verzorgen en eventueel ook zogen.

top


Te grote jongen

De jongen zijn te groot als ze niet via de vagina het lichaam kunnen verlaten. Er zijn een aantal oorzaken waardoor dit kan komen:
 - De vader was heel groot en de moeder heel klein: dit kan jongen opleveren die eigenlijk te groot zijn voor de moeder;
- De moeder is te jong: indien ze jonger is dan vijf maanden, kan haar lichaam nog niet voldoende ontwikkeld zijn;
- De moeder is te oud: indien ze te oud is, kan haar lichaam niet meer voldoende soepel zijn;
- De moeder is ouder dan een jaar en dit is haar eerste nestje: de bekkenbeenderen verharden na het eerste jaar en het kan zijn dat ze niet of niet voldoende uit elkaar kunnen;
- De moeder heeft zwangerschapssuiker gehad: dit kan ervoor zorgen dat een jong heel erg groot wordt;
- De moeder heeft ongezond voedsel gekregen dat te veel vet en suiker bevatte: hierdoor worden de jongen groot;
- De moeder heeft voer gekregen dat meer dan 20% proteïne (eiwit) bevatte; onderzoek heeft aangetoond dat dat voor grote jongen kan zorgen.

top



Verminking van de jongen

Cavia's eten hun jongen niet en ze doden ze ook niet. Toch kan het gebeuren dat een aangevreten, verminkt of verwond jong in de kooi ligt na de bevalling. Als de mogelijkheid dat een (roof)dier bij de cavia's kon, uitgesloten is, is er iets met het jong aan de hand geweest.
Indien een jong (levend of dood) vast zit in het geboortekanaal, zal de moeder het er uit trekken. Normaalgesproken doet ze dit door haar tanden om de tanden van het jong te haken. Maar als het jong geen tanden heeft, of het is misvormd of is een stuitligging, dan zal het jong er toch uit moeten en dan is ze gedwongen het jong op een andere plek beet te pakken. Dit kan leiden tot serieuze verwondingen en zelfs tot amputatie als ze alleen een poot te pakken kan krijgen.
Indien het jong nog leeft na de bevalling, maar erg zwak is, kan de moeder proberen het jong weer 'aan de gang te krijgen'. Als gewoon likken niet helpt, kan ze besluiten de ruwere aanpak te proberen, die ondermeer in kan houden dat ze het jong bijt, duwt of de lucht ingooit. Dit lijkt wreed, maar is een laatste poging longen en hart op gang te krijgen en alleen een schok, veroorzaakt door een zeer ruwe behandeling, werkt dan nog.

top



Keizersnede

Soms is een keizersnede het laatste redmiddel. Dat is het in het geval dat de jongen er niet via de vagina uit kunnen komen, om wat voor reden dan ook.
Er kan een groot jong klem zitten, er kunnen onvoldoende weeën zijn of de bekkenbeenderen kunnen te vast aan elkaar zitten waardoor er onvoldoende ruimte is voor de jongen om geboren te worden. Vanaf ongeveer een jaar groeien de bekkenbeenderen aan elkaar; dat is ook de reden dat een zeugje na haar eerste jaar niet voor de eerste keer een nest mag krijgen.
Je dient zo snel mogelijk naar een dierenarts te gaan als een keizersnede nodig is omdat het een zware operatie is en de moeder zo fit mogelijk moet zijn. Des te langer ze in barensnood is, des te meer energie verbruikt ze die ze beter kan gebruiken om de operatie door te komen en om daarna te herstellen.


top



Bloedingen

Bij een bevalling treedt altijd wat bloedverlies op. Indien de cavia echter blijft bloeden of het bloeden heel erg is, is er iets gescheurd of beschadigd of is een placenta blijven zitten. Je dient dan altijd de dierenarts te waarschuwen zodat hij kan zeggen wat er gedaan moet worden.
Indien de zeug onvoldoende groenvoer (groente, fruit, gras, kruiden) heeft gekregen, kan het bloeden ook een resultaat zijn van een vitamine K gebrek. Daarom is het van belang de zwangere zeug altijd net zo veel groenvoer te geven als zij wil.

top



Baarmoederontsteking

Door de open verbinding tijdens de bevalling, kunnen er makkelijker bacteriën de vagina en baarmoeder bereiken. Ook indien een nageboorte of een dood jong niet naar buiten komt, ontstaat een ontsteking. Bij een baarmoederontsteking is het baarmoederslijmvlies ontstoken. Dit baarmoederslijmvlies bedekt de baarmoeder aan de binnenkant.
Een open baarmoederinfectie geeft een vieze, stinkende afscheiding uit de vagina. De afscheiding kan rood zijn (van het bloed) of bruin en het kan lijken op pus (etter) of meer op slijm. Symptomen zijn verder nog: pijn, lusteloos zijn, koorts, algeheel gevoel van ziek-zijn, minder of niet eten en meer drinken.
Een gesloten baarmoederinfectie ontstaat als de baarmoeder is gekanteld zodat het pus nergens heen kan. Het gevaar bestaat dan dat de baarmoeder scheurt en de pus in de buikholte komt waardoor de cavia zal sterven aan een vergiftiging. De symptomen van een gesloten baarmoederontsteking zijn sloomheid en algehele apathie (lusteloosheid en gebrek aan enthousiasme) bij de cavia. De vacht kan dof en droog zijn. De cavia kan vies of vreemd ruiken. De cavia kan meer drinken dan normaal.
Een anti-bioticum is zeker een vereiste. Soms werkt dit niet omdat het de infectiehaard niet (goed) bereikt. Het kan ook zijn dat de ontsteking de baarmoeder dermate heeft aangestast dat de baarmoeder verwijderd zal moeten worden.
Bij een baarmoederontsteking is er altijd sprake van een vieze geur en sloomheid en algehele apathie (lusteloosheid en gebrek aan enthousiasme) bij de cavia. De vacht kan dof en droog zijn.

top



Vaginale verzakking

Een verzakking van de vagina kan ontstaan na een eerdere moeilijke bevalling via het geboortekanaal. De blaas, de baarmoeder, de anus en endeldarm en de vagina worden normaalgesproken op hun plaats gehouden door spieren en banden. Als deze zijn verslapt, kunnen de organen gaan zakken. Dit kan een mogelijk probleem opleveren indien de vagina dermate is verzakt dat de jongen er niet meer normaal door kunnen tijdens de bevalling.
Een keizersnee zal dan nodig zijn, en indien het zeugje het overleeft, mag ze nooit meer zwanger worden.
Als er sprake is van een vaginale verzakking, kunnen ook de andere genoemde organen zakken. Dit kan ongemak, pijn maar ook incontinentie geven.

top



Baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking kan optreden als spieren en banden in het deel tussen de vagina en de anus zijn verzakt ten gevolge van een vorige bevalling of een aandoening. Zie verder
Vaginale verzakking.
Indien de zeug erg jong is, erg oud of verzwakt, kan dit ook optreden. Het kan zelfs gebeuren dat ze haar baarmoeder eruit perst. Dit is een levensbedreigende situatie en de overlevingskansen zijn dan zeker niet optimaal; je dient héél snel bij de dierenarts te zijn.

top



Uitpersen van organen

Onder het uitpersen van organen wordt verstaan dat tijdens de bevalling niet alleen de jongen, maar ook een orgaan, zoals de vagina, de baarmoeder, de blaas of de darmen naar buiten worden geperst. Dit is een levensbedreigende situatie en het is maar de vraag of de zeug het dan nog redt.
Dit kan optreden bij een zeer moeilijke en zware bevalling waar heel veel kracht bij gezet moet worden, maar ook bij te jonge zeugen wiens spieren en banden nog niet voldoende sterk zijn, evenals bij oude(re) zeugen, en zieke en verzwakte zeugen.
Wat van belang is, indien de zeug in een risicogroep valt, is dat de jongen zo klein mogelijk zijn zonder dat ze daardoor ongezond zijn. Dit bereik je door de zeug geen vet en suikerrijk voedsel te geven, maar wel vezelrijk en calorie-arm. Gras en hooi zijn wat dit betreft ideaal: daar kunnen ze de hele dag van eten zonder dik te worden.

top



Beschadigen van organen

Doordat de baarmoeder vele malen groter wordt, kan zij in aanraking komen met andere organen, zoals bijvoorbeeld de blaas. Indien er iets misgaat, kan een orgaan worden beschadigd of 'vast' komen te zitten aan de baarmoeder. Als de baarmoeder na de bevalling haar gewone positie weer inneemt, kan zij andere organen meetrekken of beschadigen indien deze vastzitten. Indien de blaas beschadigd is of vastzit, kunnen er klachten optreden die varieren van incontinentie tot zo af en toe een natte kont en bevattelijker zijn voor blaasontstekingen.

top



Diarree

Omdat de baarmoeder heel erg uitzet tijdens de zwangerschap, kunnen andere organen in de verdrukking komen, waaronder de darmen. Na de bevalling kan dan ook diarree optreden bij de moeder.
Dit houdt dan niet langer aan dan twee dagen. Houdt het wel langer aan dan twee dagen, dan moet je contact opnemen met je dierenarts.
Meer informatie over diarree vind je op de pagina Ziektes C-D.

Met dank aan V.C.G. Richardson en haar boek Diseases of Domestic Guinea Pigs voor het beschrijven van een aantal complicaties (ISBN 0632052090). 

top      home